Het drama in het Jannetjesdal

20 juli 1943 was een mooie zomerdag stralend zonnig met een matige wind uit het noordoosten en een temperatuur van 20 graden. Het bleef de hele dag droog. Voor de 20 mannen op de Leusderheide bij Amersfoort was deze mooie dag echter hun laatste. Zij waren in het voorjaar als lid van de verzetsgroep “Inlichtingendienst” door de Duitse bezetter tot de dood door executie veroordeeld. Onder hen drie leden van onze “kleinzwitserse” hockeygemeenschap. De executieplaats is nog te herkennen aan een eenvoudig wit kruis op een kleine heuvel tussen de schietbanen met de letters R.I.P. Het is een Latijnse spreuk “requiescat in pace” (rust in vrede). Jannetjesdal wordt de plaats ook wel genoemd. (Met dank aan Dick Moor voor bijdrage)

De drie hockeyers kenden elkaar van Klein Zwitserland waar vanaf 1938 TOGO en HHIJC hun domicilie hadden. Twee van hen waren aanwezig geweest bij de vergadering op 15 april 1933 op de Waalsdorperweg ten huize van de familie van der Stok waar besloten werd de Haagsche Hockey en IJshockey Club op te richten. Het waren Jan ten Bosch en Lucas Kamp. De derde Freddie von Oven was in de beginjaren van HHIJC lid geworden.

In mei 1940 waren Jan en Freddie gedesillusioneerd over de snelle capitulatie van Nederlandse leger, voelden zich uitgerangeerd en zochten naar bezigheden. Freddie was na een afgebroken studie Economie, ambtenaar geworden bij het departement voor Handel, Nijverheid en Zeevaart.  Jan kon na de demobilisatie van het leger in de meidagen aan de slag bij het Rijksvoedingsbureau. Politiek sloten zij zich aan bij de Nederlandse Unie, een politieke beweging, in oktober 1940 opgericht door het driemanschap De Quay, Linthorst Homan en Einthoven die als doel had tot op zekere hoogte in samenwerking met de Duitsers en de Nederlandse autoriteiten, een maatschappij op te bouwen op basis van een brede nationale  samenwerking. Hiermee wilde ze de NSB van Mussert de wind uit de zeilen nemen.

Freddie en Jan, niet gespeend van een avontuurlijke instelling, bespraken met elkaar en met een andere HHIJC-er, de toen bekende ijshockeyer Hans Teengs Gerritsen, ambtenaar bij de Centrale Dienst In- en Uitvoer een plan om informatie te verzamelen die voor de oorlogvoering door de geallieerden van belang zou zijn. Spionage dus, een van de eerste vormen van verzet. Gevaarlijk werk, zeker voor jonge mannen die daarin geen enkele ervaring hadden. Werk ook, waarop de doodstraf stond! Ook met hun gezamenlijke hockeyvriend Lucas Kamp legden zij contact. Deze had weer contacten met een Delfts Ingenieur, Johan Van Hattum, leider van de spionagegroep “Inlichtingendienst” Deze groep ontwikkelde zich in de periode maart 1941-maart 1942 tot de belangrijkste spionagegroep van Nederland. Bij de communicatie tussen enkele leden van de groep speelde Klein Zwitserland een belangrijke rol. De drukte van de  hockeyvelden en het gezamenlijke cubhuis, toen “Het Restaurant”genoemd was voor de spionnen, die er kind aan huis waren, de mogelijkheid om elkaar te treffen zonder argwaan te wekken.   

Het zou op een drama uitdraaien. Op 6 maart 1942 arresteerde de Sicherheitsdienst (SD) Johan van Hattum. Freddie von Oven werd enige weken later opgepakt. Bij huiszoeking in zijn huis in de Malakkastraat werd belastend materiaal, onder meer over brandstofvoorraden, gevonden. Jan ten Bosch trachtte arrestatie te voorkomen door zich als oud-officier voor krijgsgevangenschap te melden. Hij werd daarop afgevoerd naar een kamp voor officieren in Duitsland. De Gestapo ontdekte echter zijn spionageactiviteiten en voerde hem terug naar Nederland. Ook Lucas Kamp en Hans Teengs Gerritsen wisten niet uit hun handen te blijven en werden in het “Oranjehotel” opgesloten. Van hen heeft alleen Hans de oorlog overleefd. 

Ir. Kars Lucas Kamp

Geboren te Valparaïso (Chili) op 15 december 1912. Lid van HHIJC sinds de oprichting. Civiel Ingenieur (Delft). Tijdens de Duitse overval op 10 mei 1940 diende hij als reserve   2e luitenant bij de Genie. Hij werd op 8 juni 1942 door de SD gearresteerd wegens spionage en sabotage en werd opgesloten in het “Oranjehotel”, de geuzennaam van de Scheveningse strafgevangenis aan de van Alkemadelaan. Nadat hij eerst was overgebracht naar Haaren, werd hij in mei 1943 in Utrecht berecht en ter dood veroordeeld. Op 20 juli werd hij op de Leusderheide gefusilleerd.   

Jan Jacob Diederik ten Bosch

Geboren te Den Haag op 8 oktober 1914. Lid van HHIJC sinds de oprichting. Beroepsofficier tot de demobilisatie na de capitulatie op 15 mei 1940. Hij was een graag geziene gast in het toenmalige Restaurant Klein Zwitserland.  …Als Jan er was, dan werd er gelachen… Eén en al humor. In volle ernst heeft hij wel eens gezegd dat hij hockey geen spel voor meisjes vond. Later bleek dat hij het niet serieus bedoeld had, hij hield ervan de mensen voor de gek te houden. Bij de jonge veteranen was hij in zijn element, een beetje fors spel lag hem wel. Toen hij in de oorlogsdagen op vliegveld Valkenburg in het heetst van het gevecht was en er een paar gewonde Duitsers vlak bij hem lagen, waren deze verontwaardigd dat Jan tijdens het gevecht steeds moppen tapte met zijn kameraden. Hij heeft tot het einde van zijn korte leven dat gevoel voor humor weten te behouden. Ook hem wachtte op 20 juli 1943 het vuurpeloton op de Leusderheide.

Friedrich Alexander (Freddie) von Oven

Geboren op 5 januari 1914 te Den Haag. Met zijn ouders, die in 1913 getrouwd waren en zijn jongere zusje ging hij in 1916 naar Nederlands-Indië waar zijn vader een carrière als jurist wilde opbouwen. Het jongere zusje - een baby nog - overleed tijdens de bootreis in Singapore. Ook zijn vader moest hij spoedig daarna, in 1919 verliezen. Met zijn moeder keerde hij terug naar Nederland, waar deze hertrouwde.

Na de middelbare school, zoals voor vele Togonen en HHIJC-ers het Nederlands Lyceum,  ging hij in Rotterdam economie studeren. Hij maakte de studie niet af.

In HHIJC was hij zeer actief als redacteur van het clubblad “Hei-Ho” waarin hij schreef onder het pseudoniem Alexander. Ook was hij enige jaren lid van het Hoofdbestuur  - HHIJC had toen een hoofdbestuur waaronder een landhockey- en een ijshockeybestuur - en speelde hij op Klein Zwitserland voor Sinterklaas. Hij was geen tophockeyer maar wel een zeer gewaardeerd lid van onder meer het toen kennelijk beruchte 5e elftal. Freddie von Oven werd op 20 maart 1942 opgepakt door de SD. Hij was erbij en ook hij eindigde na een proces zijn leven op 20 juli 1943 op de Leusderheide.

 

 3305_het_drama_van_het_janntjesdal_2.jpg

Freddy von Oven met HHIJC 3 in 1937, staand 5e van links. Andere bekende HHIJC-ers op deze foto: Staand uiterst rechts Piet Berkhout (befaamd linksbuiten van het eerste, en later erelid. Waarschijnlijk is hij coach van dit elftal. Gehurkt links Carel (Kaki) van Rossum, na de oorlog speler van het eerste en 2 maal international. De keeper is Loet Oosthoek, van 1951-1955 voorzitter van de ijshockeyafdeling van HHIJC

 

DM 13-4-2015

Historie Overzicht